ما به دنبال هویت طلبه­ای هستیم که در دل یک نهضت و حرکت، امتداد بخش اهداف ائمۀ اطهار بوده است. بعلاوۀ این نکته که، بعد از انقلاب اسلامی، این جریان باید برای امتداد حرکتش متناسب با زمانه­ای که در آن قرار دارد، ویژگی­های خاص دیگری نیز داشته باشد.

مقدمه

در زمان حضرات ائمۀ معصومین علیهم السلام تا دوران غیبت صغرا و از غیبت صغرا تا به امروز، یک جریان اصیل از علماء و روحانیت شیعه، امتداد بخش خواسته­ها، دغدغه­های ائمۀ اطهار علیهم السلام بوده­اند و فقط یک فقیه خوب، یک کلامی خوب، یک مفسر خوب و… نبوده­اند. انجام هر کاری از جانب آنان، اعم از درس خواندن و درس دادن، فقه و کلام و فلسفه و تفسیر، تبیین احکام و معارف، قیام و سکوت و…، همه و همه در یک راستا و ذیل یک هدف بوده است. این جریان در متن یک نهضت و در دل یک حرکت تاریخی قرار داشته و دارد. نهضتی که کار اصلی­اش پیش بردن دغدغۀ کلیدی ائمۀ اطهار علیهم صلوات الله و سرداران و علمدارانش سلف صالح ما بوده اند.

آیا زندگى ائمهعلیهم‌السلام فقط این بود که یک عده شاگرد، یک عده مرید، یک عده علاقه‌مند را دور خودشان جمع کنند، احکام نماز و احکام زکات و احکام حج و اخلاقیات اسلامى و معارف و اصول دین و عرفان و این چیزها را به آنها بیان کنند و همین و بس؟ یا نه، غیر از این چیزهایى که گفته شد و روح آنچه که گفته شد، یک چهارچوب دیگرى در زندگى ائمه است که آن همان زندگى سیاسى ائمهعلیهم‌السلام است؛….اینى که مى‌گویم ائمه یعنى همه‌ى ائمه؛ از امیرالمؤمنین تا امام عسگرىعلیهم‌السلام[۱].

عصر امام خمینی، فرصت و مسؤولیتی تاریخی برای جریان اصیل روحانیت شیعه

نکته­ای که در این جا باید مورد توجه قرار گیرد زمانه­ای است که ما در آن زندگی می­کنیم. بعد از سالیان دراز که بشر عقل خود بنیادش را به صید آن چه واقعیت هستی می­نامید فرستاد، و بعد از این که هر چه پیش رفت بیشتر احساس درماندگی و پوچی کرد، اقبال به دین به عنوان یک داعیه دار زندگی سعادتمند دنیوی و اخروی، بیشتر و بیشتر شد و نیاز به ارائۀ برنامۀ مدون و کارآمد در مقابل برنامۀ مدون و کارآمدنمای رقیب، مورد مطالعۀ بسیار جدی قرار گرفت. از دیگر سو، امروز آرزوی دیرینۀ نهضت اصیل روحانیت لباس تحقق به تن کرده­ است. ارائۀ الگویی از حکومت و زندگی دینی از جانب حکیمی عارف - حضرت امام روح الله حشره الله مع النبی الختمی موجب توجه دل های احاد بشر و امید به نُجح ایدۀ مطرح شده از جانب اسلام را فراهم کرد و در این فضا دستها به سمت موطن این الگو یعنی ایران و به سمت مادر این موطن یعنی حوزۀ علمیه دراز شده است.

امروز، در داخل کشور و مرزهاى خود ما، ملت بزرگى زندگى مى‌کنند که براى آنها، اسلام دیگر یک امر زاید و تشریفاتى و خارج از بنا و موازین و رفتار زندگى نیست؛ بلکه اسلام همه چیز زندگى و مبناى نظام اجتماعى است[۲].

در طول‏ تاریخ‏ بعد از حکومت امیر المؤمنین و امام مجتبى علیهما الصّلاة و السّلام، دیگر حکومتى با این خصوصیّات، متّکى بر احکام و مقرّرات دینى تا امروز تشکیل نشده است. این اوّلین بار است که حکومتى بر اساس قرآن تشکیل مى‏شود و جامعه‏اى اسلامى- با همه‏ى مشکلات و زحماتى که این کار داشته و دارد- به وجود آمده است[۳].

تبیین و ابعاد

بنابر آن چه تا کنون روشن شد، ما به دنبال هویت طلبه­ای هستیم که در دل یک نهضت و حرکت، امتداد بخش اهداف ائمۀ اطهار بوده است. بعلاوۀ این نکته که، بعد از انقلاب اسلامی، این جریان باید برای امتداد حرکتش متناسب با زمانه­ای که در آن قرار دارد، ویژگی­های خاص دیگری نیز داشته باشد.

طلبۀ انقلابی در موقف قبلی خود، مؤمن معتقد و مبارزی بوده که به عنوان بازویی توانا در جهت نجح آمال معصومین علیهم السلام یعنی تشکیل حکومت اسلامی تلاش می‏کرده است. اما ویژگی تاریخی امروز او این است که در سایة حکومت اسلامی زندگی می‏کند و در حال تدارک یک جهش تاریخی دیگر به سوی تحقق تمدن باشکوه اسلامی است. پس طلبه­ای در چارچوب نظام ارزشی اهل بیت قرار می­گیرد که ناظر به هویت تاریخی خویش باشد و ویژگی­های عصری و فرا عصری­اش را بشناسد. نیز، نگرش علمی و معنوی و حضور اجتماعی- سیاسی­اش را متناسب با روح این نهضت، بازتعریف کرده، همراه و یاور نهضت امام خمینی، جهادی خستگی ناپذیر داشته باشد و از هر آن­چه بدون نسبت با انقلاب اسلامی است، گریزان باشد.

لذا طلبۀ عصر انقلاب کسی است که در عصر امام خمینی رضوان الله علیه می­زید و میراث دار سلف صالح خویش است.

[۱]. بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۳/۱/۶۴ به نقل از کتاب انسان ۲۵۰ ساله
[۲]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید، فضلا و طلاب بنیاد فرهنگی باقر العلوم ۱/۱۱/۶۸
[۳]. بیانات در آغاز درس خارج فقه۱۴/۶/۷۴

نویسنده: مهدی قریب